ICTWx. SORULARLA GEBELİKTE AYRINTILI ULTRASON MUAYENELERİ Gebelerde Ayrıntılı Ultrason Muayenesi nedir? Kimler tarafından yapılır? “Ayrıntılı Ultrason”, “Detaylı Ultrason” veya “İkinci Düzey Ultrason” olarak anılan muayenenin, normal gebelik takibi sırasında yapılan ultrason muayenelerinden farkları şunlardır Yüksek görüntü kalitesine sahip, Doppler, Renkli Doppler, 3 ve 4 Boyutlu görüntüleme yetenekleri olan gelişmiş ultrason cihazı kullanılır. Daha fazla zaman ayrılarak anne karnındaki bebeğin tüm organları mümkün olan en yüksek ayrıntı düzeyinde incelenir. Bu inceleme riskli gebelikler, doğumsal sakatlıklar ve hastalıklar konusunda özel eğitim ve tecrübeye sahip Perinatoloji Uzmanları tarafından yapılır ve inceleme sonucunda yazılı bilgilendirme ve önerileri içeren rapor düzenlenir. ’İki Boyutlu Ultrason’’, Renkli Ultrason’’, ’Üç ve Dört Boyutlu Ultrason’’ kavramları ne anlama gelir? Tüm ultrason cihazları iki boyutlu görüntü üretir, bu görüntüler farklı yön ve açılardan alınan organ kesitlerdir limonu bıçakla kesip kesit yüzeyine bakmaya benzetilebilir. Bu görüntüler genelde siyah-beyaz ve gri rengin tonlarında gösterilir. Tıbbi muayenede en çok bu görüntülerden yararlanılır ve üst düzey ultrason cihazlarda 1-2 milimetrelik ayrıntılar bile izlenebilir. ’Renkli Ultrason’’ tanımı yanlış bir tanımdır. Doğrusu Renkli Doppler’’dir. Ultrasonla anne karnındaki bebeğin rengi görüntülenemez. Renkli Doppler teknolojisinin yardımı ile gebenin rahim damarlarında, bebeğin kan damarlarında ve kalbindeki kan akımları görüntülenir ve değerlendirili. Bu teknoloji ile bazı damar ve kalp oluşum hataları ve bebek gelişme bozukluklarının nedeni araştırılır. ’Üç Boyutlu Ultrason’’- gelişmiş ultrason cihazlarında bilgisayar programı tarafından binlerce iki boyutlu görüntü birleştirilerek üç boyutlu görüntü elde edilir. Üç boyutlu görüntülerin ayrıntıları iki boyutlu görüntülerin ayrıntılarından oldukça az olmakla birlikte, ’ Üç Boyutlu Ultrason’’ normalde elde edilmeyecek kesitlerin alınmasına ve bebeğin vücut yüzeyinin herkesin anlayabileceği şekilde gösterilmesine olanak verir. Üç boyutlu görüntülerin canlı izlenmesine ’Dört Boyutlu Ultrason’’ adı verilir. Üç ve Dört boyutlu görüntüleme tıbbi olarak her zaman gerekli değildir, fakat özellikle bebeğin yüzünün görüntülenmesine ailelere duygusal anlar yaşatır. Bebek yüzünün ten renginde gösterilmesi üç boyutlu görüntülerin halk arasında yanlış olarak ’ Renkli Ultrason’’ olarak adlandırılmasına yol açabilir. Anne karnındaki bebeğin yatış pozisyonunun uygun olmaması, suların az olması ve gebenin kilolu olması üç ve dört boyutlu görüntülemeyi engelleyebilir. Ayrıntılı ultrason muayenesi sırasında İki Boyutlu görüntüleme, Doppler ve Renkli Doppler, Üç ve Dört Boyutlu görüntüleme türlerinin hepsinden yararlanır. Ayrıntılı ultrason muayenesiyle hangi sorunlar anlaşılabilir? Ayrıntılı ultrason muayenesiyle anne karnındaki bebeğin büyümesi ve gelişmesinin yanında vücut ve organ yapıları sakatlıklar anomaliler veya doğumsal hastalık şüphesi uyandıran bulgular belirteçler açısından incelenir. Sakatlıklar bebeğin vücut ve organ yapılarında olabilen ciddi oluşum kusurlarıdır. Bunlara örnek olarak belkemiğinde açıklık olması, beyin boşluklarının aşırı sıvı toplaması, kol, bacak yokluğu, ana damarların kalbe hatalı bağlanmış olması gibi sorunlar sayılabilir. Canlı doğacak olan her yüz bebekten üçü büyük bir yapısal oluşum kusuru taşır. 4. – 5. Gebelik ayları arasında yapılan ayrıntılı ultrason muayenesiyle yapısal oluşum kusurlarının %90’ı saptanabilir. Belirteçler normal bebeklerde de görülebilen, fakat genetik veya enfeksiyon hastalığı olanlarda daha sık izlenen fiziksel özelliklerdir. Örneğin, beyin boşluklarının hafif genişlemesi, burun kemiğinin görülememesi veya küçük ölçülmesi, ense cilt kalınlığının artmış olması, elin küçük parmağında orta kemik eksikliği, ayak başparmağının diğer parmaklardan ayrık durması gibi bulgular normal bebeklerde de görülebilir, fakat aynı zamanda bunlar Down Sendormu olarak adlandırılan doğumsal zeka geriliğine sahip bebeklerde daha sık izlenen belirteçlerdir. Ayrıntılı Ultrason Muayenesiyle hangi sorunlar anlaşılamaz? Yapısal kusurların tanınma olasılığı boyutuyla ve yerleşimiyle ilgilidir. Küçük boyutlu yapısal sorunların çoğunun ultrasonla tanınması mümkün değildir. Kaka deliğinin oluşmaması anal atrezi, yemek borusunun tıkalı oluşması özofagus atrezisi, butun deliklerinin tıkalı olması koanal atrezi, yumuşak damağın yarık olması, bağırsaklarda tıkanıklık olması, cinsel organlarda küçük şekil bozukluklarının olması tanınamayanlara örnek olarak verilebilir. Bunun yanında, gebelik haftasının uygun olmaması, gebenin aşırı kilolu olması, bebeğin anne karnında duruşunun uygun olmaması, bebeğin sularının az olması gibi faktörler ultrason incelemesini olumsuz etkilerler ve olası sorunların saptanmasını engelleyebilir. Bebeğin vücut ve organ yapılarının ultrason görünümünü etkilemeyen doğumsal hastalıklar ultrasonla tanınamaz. Doğumsal zeka geriliği, görme veya işitme bozukluğu, kan hastalıkları, enfeksiyon hastalıkları, metabolik hastalıklar doku veya vücut kimyası hastalıkları ultrasonda belirti vermeyebilir. Bu tür hastalıkların çoğunu gebelik sırasında herhangi bir tetkikle tanınması mümkün değildir. Bazıları su veya kordon damarından alınan kandan tetkik yapılarak anlaşılabilir. Ayrıntılı Ultrason Muayenesi Gebeliğin hangi döneminde yapılır? Ayrıntılı Ultrason muayenesi için gebeler genellikle gebeliği izleyen doktorlar tarafından yönlendirilir. Sakatlık şüphesi, suların azalması veya artması, gelişme geriliği şüphesi gibi durumlarda bu muayene herhangi bir gebelik haftasında istenebilir. Özel bir sorun şüphesi olmadan, her ihtmale karşı ayrıntılı ultrason muayenesi yapılacaksa, bebeğin yapılarının en ayrıntılı ultrason görülebildiği 20. -22. Gebelik haftaları 4,5 – 5 ay arasında dönem tercih edilir. Bunun yanında birçok ciddi doğumsal sakatlık bebeğin oluşum dönemi bitince gebeliğin ilk üç ayı dolunca ayrıntılı ultrason muayenesinde teşhis edilebilir ve aynı zamanda bebek en önemli Down Sendromu belirteçleri açısından incelenebilir. Gebeliğin 11-14 haftaları arasında yapılan Ayrıntılı Ultrason Muayenesi Birinci Trimester Anomali ve Down Sendromu Taraması olarak adlandırılır. Yapısal kusurların erken tespitine önem veren ve en güvenilir Down Sendromu taramasını yaptırmak isteyen ailelere Birinci Trimester Taramayı tercih etmelidir. Birinci Trimester Tarama’da bebeğin yapıları çok yüksek ayrıntıda incelenemediği için bu taramayı yaptıran gebelerin 20. – 22. Gebelik haftaları arasında ayrıntılı ultrason muayenesi tekrar önerilir. Ayrıntılı Ultrason Muayenesinin anne karnındaki bebeğe zararı olabilir mi? Ultrason 50 seneyi aşan süredir ANNE KARNINDAKİ BEBEKLERİN MAUEYENESİ İÇİN KULLANILMAKTADIR. Bugüne kadar zarar gören herhangi bir bebek rapor edilmemiştir. Yine de ultrason muayenesinin mümkün olan en kısa süre içinde bitirilmesi önerilmektedir. Eğlence amaçlı ve bebeği görme merakından ultrason muayenesine girilmemelidir. Aileler özellikle üç boyutlu yüz görüntülerini merak eder. Ayrıntılı Ultrason Muayenesi sırasında bu tür görüntülemeye birkaç dakika ayrılabilir, fakat her bebeğin pozisyonu bu görüntülerin elde edilmesi için uygun olmayabilir, bu durumda muayene uzatılmamalıdır. Dr. Kağan Kocatepe'nin youtube kanalında hazırladığı video içeriğinin transkripsiyonu video sayfanın en aşağılarında Ultrasonda çıkan her "kist" gerçek kist midir? Çeşitli nedenlerle, herhangi bir jinekolojik sorun olmamasına rağmen yapılan ultrasonografide, radyolog tabii ki gördüğü zaman söylemek durumunda bunu, "yumurtalıkta kistik yapı saptanmıştır" diye, hemen yazıyor ve imzalayıp gönderiyor, "jinekolojik muayene önerilir" diye. Bunların önemli bir kısmı aslında kist falan değil. Bunların önemli bir kısmı yumurtalıkta aylık olarak oluşan folikülün kendisi. Kadın Genital Organları ve Üreme Anatomisi Şimdi bu makete bakacak olursak video her ay düzenli olarak sağ veya sol yumurtalıktan bir adet yumurta seçiliyor. Bu etrafında bir sıvı biriktirecek şekilde folikül adını verdiğimiz yapıya dönüşüyor. Folikül içi sıvı dolu kesecik demek. Çatlayana kadar, bu yaklaşık olarak 20 mm çapına kadar gelebiliyor, ondan sonra çatlıyor, gidiyor. Belli bir süre sonra burada corpus luteum dediğimiz yapı, sarı cisim oluşuyor. Şurada görebiliriz video. Sarı cisim de buradan progesteron salgılamaya şurada progesteron salgılamaya devam ediyor yumurtlama sonrasında. Şimdi, herhangi bir dönemde siklusun herhangi bir döneminde yapılan ultrasonografide yumurtlama öncesi dönemde folikül saptanabilir. Ultrasonografide o şekilde yansıyor genelde. Bazen corpus luteum, o sarı cisim dediğimiz yapı yani yumurtlamadan sonra, o yumurtlamanın olduğu yumurtalıkta oluşan ve progesteron salgısından sorumlu olan yapı biraz daha büyük olabiliyor. Bu ultasonografiye yumurtalık kisti şeklinde yansıyabiliyor. Kanamalı corpus luteum dediğimiz, corpus luteum hemorrhagicum, biraz böyle hakikaten kist gibi bir yapı arz edebiliyor. Bazen corpus luteumun kendisi bile kist gibi bir yapı arz edebiliyor. Biz bunun ayrımını renkli dopplerde yapabiliyoruz. Renkli dopplerde böyle etrafında damarlanmadan oluşan bir hale gördüğümüz zaman ''Ring of fire'' deniyor buna, İngilizce radyolojik terim olarak. Bunun corpus luteum olduğunu anlıyoruz tabii ki siklusun gününü de dikkate alıyoruz. Adet döngüsünün gününü de. Demek ki, radyolojiye kist olarak yansıyan birinci yapı corpus luteumun kendisi olabilir. İkincisi de o ay o folikül dediğimiz içi sıvı dolu kesecik çatlamamış olabilir. Yani yumurtlama olmamıştır. O kesecik çatlayacağı yere, daha da sıvı biriktirmiştir içinde. Ne olmuştur? Kist gibi görünmeye başlamıştır. 30 mm olmuştur, 40 mm olmuştur. Hatta bazen 10 cm'ye kadar ulaşanını gördüm. Ne oluyor? O çatlamamış yumurta, adet kanamasının gecikmesine neden olabiliyor. Lekelenme tarzında kanamaya neden olabiliyor. Her şeyden önce yumurtalıkta kist görünümü arz etmesine neden oluyor. O kist yapısı gerçek bir kist zannediliyor halbuki o çatlamamış bir yumurta esasen. Ama radyolog tabiki ne yapacak, onu kist olarak bize gönderecek. Ama kist değil o. Çatlamamış yumurta ne oluyor? Genelde bir sonraki adet döngüsünde kendi kendine çatlıyor gidiyor. Bazen bu çatlama ağrılı olabiliyor. Ağrılı olmasa bile, o çoğunlukla %95 oradan çatlayarak gidiyor. Vücut geçen ayki halledemediği olayı bir sonraki ayda halletmiş oluyor yani. Burada esas anahtar kelimeler şunlar hemen böyle biz radyologtan rapor geldiği zaman kist diye atlamıyoruz böyle hemen ameliyat yapalım falan filan diye. Biraz böyle değerlendiriyoruz. Her şeyden önce hastanın yaşı. Şimdi kist üreme çağında olduğu zaman farklı menopozda olduğu zaman farklı henüz daha adet görmemiş genç bir kızda olduğu zaman farklı. Üreme çağında olduğu zaman bir kere bir kenara koyuyoruz onu. Çok büyük ihtimalle bu fizyolojik bir şey diye. Adet döngüsünün de günlerini de dikkate alıyoruz. Eğer yumurtlama döneminden sonra olmuşsa özellikle de adeti gecikmişse lekelenme tarzında kanama gibi şeyleri varsa hemen diyoruz, bu çatlamamış yumurta büyük ihtimalle. Onu da bir artı puan olarak kenara koyuyoruz. bu artı puanlar bizim hastayı, yani kadını ameliyat etmeden, gözlemleyerek, biraz sabrederek bekleyerek kendi kendine kaybolmasına imkan vermemizi sağlıyor. Halbuki çok acele edilirse en ufak bir ağrıda falan filan panik olunursa ameliyat edilebilir ama çoğunlukla da gereksiz ameliyat edilmiş olur diyeyim. Yani radyolojiden kist var raporu geldiği zaman özellikle üreme çağında bir kadında bunun gerçek bir kist olma olasılığı oldukça azdır. Video Yumurtalıkta ultrasonda kist çıkması ne zaman riskli bir durumdur, ameliyat gerekir mi, kaybolur mu? Yumurtalık kistleri, gebelik takibi ve belirleme esnasında yapılan taramalar ve ultrason takipleri esnasında belirlenebilir. Kistin yapısına, büyüklüğüne ve yerine göre sağlık açısından riski ve önemi de değişiklik gösterir. Yumurtalığın içinde görülen içi sıvı ile dolu kese veya keseciklerden oluşur ve buna yumurtalık kistleri denir. Fakat sıvı apse, kan ve benzeri sıvılarla doludur. Kistin yapısına, büyüklüğüne ve yerine göre sağlık açısından riski ve önemi de değişir. Gebelikte yumurta kisti veya oluşma olasılığı değişir. Gebelik takibi ve belirleme esnasında yapılan taramalar ve ultrason takipleri esnasında bu yumurtalıklar belirlenebilir. Gebeliğin ortasına denk gelen 18 haftalarda görülen ve çok büyük çapta olmayan yani ortalama 6-7 cm olan kistler doğal kendi fonksiyonunda oluşan kistlerdir. Yumurtalık Kistinin Belirtileri Nelerdir? Çoğu zaman, yumurtalık kistleri herhangi bir semptom göstermez. Bununla birlikte, kist büyüdükçe belirtiler ortaya çıkabilir. Semptomlar şunları içerebilir – Karın bölgesinde şişlik – Ağrılı bağırsak hareketleri – Adet düzensizliği, lekelenme veya adet görememe – Cinsel ilişki sırasında ağrı – Uykuluklarda ağrı ve alt sırt pelvis bölgesi ağrıları – Göğüslerde hassasiyet – Mide bulantısı ve kusma – Ele kitle gelmesi Derhal tıbbi müdahale gerektiren bir yumurtalık kistinin şiddetli semptomları ise şunlardır – Şiddetli veya keskin pelvik ağrı – Ateş – Baygınlık veya baş dönmesi – Hızlı solunum Her iki komplikasyon eğer erken tedavi edilmezse ciddi sonuçlar doğurabilir. Yumurtalık kistlerinin oluşmasında ya da ortaya çıkmasında yaşınızın bir önemi yoktur. Genç yaşlardaki kızlarda çatlayamayan yumurtalar fizyolojik ya da normal kistler her döngüde büyüyerek 5-10 cm ye ulaşabildikleri gibi polikistik over diye adlandırdığımız kist birçok sayıda görülebilir. Bununla beraber bazı durumlarda ise iki taraflı kistlerde de gebelik görülebiliyor. Çünkü yumurtalık kistinin dışındaki dokular normal olduğu için yumurtalık işlevini sürdürmeye devam eder ve aylık çatlama dediğimiz yumurtanın atılması devam edebilir. Ancak polikistik over sendromu ve endometrioz is nedenli çikolata kistleri gibi hormonal etkileşimle bağlantılı oluşan kistlerde çoğunlukla yumurtalığın hormon üretimi veya çalışması bozuk olduğu için yumurtlama gerçekleşemez ve kistler varken gebe kalma fonksiyonu engellenebilir.” Bu yüzden gebelik düşünenlerin önceden muayene olup yumurtalıklarına rahmine ve rahim ağzına baktırmaları, gebelik sırasında tedaviyi engelleyecek bir hastalığın varlığını araştırmaları gerekiyor. Genel olarak gebelikte ortaya çıkan kistlerin gebelik takibi esnasında büyümelerinin durduğu ve sorun teşkil etmediği bilinmektedir. Gebelikte oluşan iyi veya kötü huylu kistler genelde tek tarafta oluşmaktadır. Gebeliğin 16. haftasında durma ya da gerileme olmayan kistler tehlikeli olabilir. Gelişme ve büyüme gösteren kistler büyük risk teşkil ederler, gebelik süresinde kanam veya zor doğum, düşük tehdidi gibi komplikasyonlar oluşturabilir. Bu yüzden bu gibi kistleri takip eden hekimin operasyon zamanlamasını komplikasyon olmadan yapması çok önemlidir. Gebelik sırasında kanama veya kistin reaksiyona geçmesi gibi durumlar halinde şiddetli ağrılar meydana gelebilir. Yumurtalık kistinin büyüklüğüne bağlı olacak şekilde veya kistte meydana gelebilecek komplikasyonlar sebebi ile düşük tehdidi ya da erken doğum ağrıları başlayabilir. Gebelikte oluşan kistlerin bebeğe bir zararlı bulunmaz. Ancak erken doğum ya da düşüğe yol açarak dolaylı etki ile bebeğin erken doğması durumunda bebeğe yansıyacak olumsuz etkiler ortaya çıkabilir.”

ultrasonda görülen kist bebek olabilir mi